Սուրբ Գրքի վկայությամբ միայն Աստված կարող է լինել հավատքի, պաշտամունքի, փառաբանության և երկրպագության առարկա: Եթե մեկ ուրիշը բարձրացված լինի այդ աստիճան, ապա դա կլինի սնոտիապաշտություն և կռապաշտություն: Բողոքական աստվածաբանները արդեն բավականին ընդարձակ և համոզիչ գրել են այդ մասին: Լավ հասկանալու համար այստեղ բերվում են միայն մի քանի դրվագներ: Բացարձակապես ոչ մի արդարացում չկա Մարիամի պաշտամունքի համար: Մարիամի հայտնությունն երը ազդարարված չեն Սուրբ Գրքում: Առանց այդ երևույթների անցել է հազար տարուց ավելի: Եվ, ի զարմանս, դրանք տեղի են ունենում միայն կաթոլիկ երկրներում, այնպիսիք, ինչպես Լեհաստանը, Պորտուգալիան, Իսպանիան, Ֆրանսիան: Նա չի հայտնվել բողոքական, մուսուլմանական, բուդդայական և ուրիշ երկրներում, որտեղ նրա կարիքը կլիներ, եթե այդ երևույթներից կախված լիներ փրկությունը: Բոլոր հոգիների հանգստության համար թող ասված լինի. նա ամենևին չի կարող հայտնվել, ինչպես և Պետրոսը, Հովսեփը կամ մեկ ուրիշը: Հայտնությունը կատարվում է պարզապես երևակայության մեջ, որովհետև շատ ցանկալի է: Այստեղ թույլատրելի է հարցնել. ո՞ւմ են պաշտում և փառաբանում բոլոր այս ուխտագնացության վայրերում` Հիսուսի՞ն, թե՞ Մարիամին: Այդ ի՞նչ ոգի է, որ փառաբանում է ոչ թե Հիսուսին, այլ Մարիամին: Միանշանակ Սուրբ Հոգին չէ: Դա մոլորության ոգի է: Հովիվ Օ. Մարկմանը «Դիվայնությունը Մարիամի պաշտամունքում» վերնագրի տակ գրում է. «Մարիամի շուրջ միստիկ պաշտամունքում նկատելի են նույնպես դիվային ազդեցություններ: Դեռ առաջին հարյուրամյակներից մեզ են հասել տեղեկություններ Մարիամի փառաբանության մասին: Հեթանոսական անտիկ մայր աստվածուհիների պաշտամունքը առանձնահատւկ արտահայտվել է Մարիամի պաշտամունքի զարգացման մեջ առաջին հարյուրամյակներում»<sup>19</sup>: Այդ երբվանի՞ց է, որ Աստված մայր ունի: Արդեն ինքը` ձևակերպումը, աստվածաշնչյան չէ: Նա Աստծու Մայրը չէր, այլ միայն ծնել էր Հիսուս Քրիստոսին` մեր Տիրոջը և Փրկչին: Նախկինում դա Եփեսոս քաղաքում էր, որտեղ ամբոխը միահամուռ աղաղակում էր. «Մեծ է Եփեսացիների Արտեմիսը» (Գործք 19:28): Հիմա Մարիամի առթիվ համագումարներում երգում են. «Մեծ է Մարիամը»: Ի՜նչ մոտ է մեկը մյուսին. մեկին տապալել, մյուսին` բարձրացնել: Մարիամի պաշտամունքը, որը ժամանակի ընթացքում այդպես տարածված դարձավ, իր երթը սկսեց միայն V-րդ դարից: Արթուր Դրևսը գրում էր. «Պատմական տեսանկյունից դիտարկելով` Մարիամի փառաբանությունը իրենից ներկայացնում է տեսարան, որը մարդկությանը բերում է խորը կարեկցության մեջ: Դա ամենամանկական սնոտիության, ամենահանդուգն կեղծումների, խեղաթյուրումների, վերամեկնաբանությունների, հնարքների և նենգությունների պատմություն է` մարդկանց թշվառ վիճակից ու աղքատությունից, ճիզվիթական խորամանկությունից և եկեղեցու իշխանության ձգտումներից գործած: Ներկայացում, որը հավասարաչափ առաջացնում է և՛ լաց, և՛ ծիծաղ, իսկական աստվածային կատակերգություն»²⁰: «Ավե Մարիայից» մինչև նրա մարմնավոր համբարձումի մասին դոգման` ամենը աստվածաշնչյան չէ, ուրեմն սուտ է: Դրանք հնարվածքներ են, որոնք մտցվել են Հռոմի եկեղեցու կողմից մոտ 1600 տարի առաջ: Այսօր այնպես են անում, կարծես այդ ամենը «քրիստոնեական հավատքի ժառանգություն» է, բայց իրականում դա թշնամու հակաքրիստոնեական աշխատանքն է, որը ցանկանում է մարդկությանը շեղել միակ սրբացնող հավատքից առ Հիսուս Քրիստոսը և ուղղել Մարիամի մասին երանություն չտվող սնոտիության: Անվանի աստվածաբանները ռեֆորմացիայի ժամանակներից մինչ մեր ժամանակները արտահայտել են այդ մտքերը կատարելապես բաց և պարզ: Մարիամի հայտնության սնոտիապաշտությունը ուխտագնացության տարբեր վայրերում Աստծու աչքերում գարշելի գործ է, որով անկեղծ մարդիկ ներքաշվում են մոլորության մեջ: Ժամանակակից պապի մասին հովիվ Մարկմանը գրում է. «Արդյո՞ք դա աստվածահայհոյություն չէր, երբ Հռոմի պապը Լեհաստան այցելության ժամանակ Չենստոհովում ոսկե վարդը դրեց Յասնա Գուռայի (Լուսավոր սար) “սև Աստվածամոր” ոտքերի մոտ և լուռ զմայլանքի մեջ այդ կռապաշտական պատկերի առջև դավանեց. “Totus tuus”, (“Ամբողջովին քոնն եմ”): Ի դեպ, այդ կարճ աղոթքը` «ամբողջովին քոնն եմ» նա կարգախոս էր ընտրել իր պոնտիֆիկատի և ողջ սրբազան կյանքի համար: Այնտեղ իր աղոթքը “սև Աստվածամորը” նա ավարտեց հետևյալ խոսքերով. “Քեզ եմ նվիրում ես ամբողջ եկեղեցին` նույնիսկ մինչև երկրի ծայրերը: Քեզ եմ նվիրում ես մարդկությունը և բոլոր մարդկանց` իմ եղբայրներին, բոլոր ազգերը և ժողովուրդները: Քեզ եմ նվիրում ես Հռոմը և Լեհաստանը, որոնք քո ծառայի միջոցով միացել են սիրո կապերով: Մա՛յր, ընդունի՛ր մեզ: Մա՛յր, մի՛ թող մեզ: Մա՛յր, առաջնորդի՛ր մեզ:”»²¹: Մարիամին սարքել են Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցու Մայր: Նա ոչ միայն Երկնքի արքայության թագուհին է, այլև Հռոմի կաթոլիկ համաշխարհային թագավորության թագուհին: Յոակվին Մարիա Ալոնսոյի «Ֆատիմա» գրքի համաձայն` 1917 թվականի մայիսի 13–ին Մարիամը իբր թե հայտնվել է երեք հովիվ երեխաներին: Հետո 13 թիվը անընդմեջ կրկնվում է. 1917–ի հուլիսի 13–ին «սուրբ Կույսը» խնդրել է այն երեք երեխաներին հաջորդ ամսին նորից գալ: Սեպտեմբերի 13–ին` հինգերորդ հայտնության ժամանակ, նա, իբր, ասել է. «Ես ցանկանում եմ, որ դուք նորից գաք այստեղ հոկտեմբերի 13–ին և այսուհետև աղոթք անեք համրիչով...»: Վեցերորդ հայտնության ժամանակ` 1917 թ. հոկտեմբերի 17–ին այնտեղ շտապող ուխտավորների թիվը հասնում էր հիսուն հազարի: Մեկ տարվա ընթացքում ուխտագնացություն են կատարել միլիոններ, որպեսզի իրենց հոգսերը դնեն Մարիամի սրտին, չիմանալով, որ Մարիամը ինքը կախված էր Աստծու օգնությունից և մինչ այժմ չի կարողացել օգնել և ոչ մի մարդու: Ֆատիմայում Մարիամը պատկերված է բազմաթիվ քանդակներով և սրբապատկերներով, որոնց երկրպագում են: Ժամանակակից պապը` Հովհաննես Պողոս II–ը, ծնկի է եկել այդպիսի արձաններից մեկի առջև Հայտնության կապելլայում (փոքրիկ աղոթարանում): Այդ ամբողջ պաշտամունքը գտնվում է ուղղակի հակասության մեջ պատվիրանի հետ. «Քեզ համար կուռք չշինես, և ոչ վերը երկնքումը կամ ցածը` երկրի վրա կամ երկրի տակի ջրերումը եղած բաների մեկ նմանությունը, նրանց երկրպագություն չանես և նրանց չպաշտես, որովհետև ես` քո Եհովա Աստվածը նախանձոտ Աստված եմ, որ կհատուցանեմ հայրերի անօրինությունը որդիների վրա մինչև նրանց երրորդ և չորորդ ազգը, որ ատում են ինձ» (Ելից 20:4, 5): Պատկերներ սարքող մարդիկ պետք է իրենց վերագրեն այն մարդկանց թվին, ովքեր ատում են Աստծուն: Ըստ էության, դա ոչնչով չի տարբերվում ոսկե հորթի շուրջ կրոնական պարից: Մեկը ունի իր սուրբ Քրիստափորին, մյուսը` տարբեր պատկերներ, նույնիսկ մարդկանց կողմից պատրաստված Հիսուսին են կրում (երթերի ժամանակ): Դա ինձ հիշեցրեց մի զրույց առողջարանի մի քանի այցելուների հետ, երբ խոսակցությունը անցավ նաև հավատքին: Այդ ընթացքում ես հարցրեցի` որևէ մեկը ունի՞ անձնական հարաբերություններ Քրիստոսի հետ: Մի տիկին ինքնաբերաբար պատասխանեց. «Ես իմ Հիսուսին վաճառեցի»: Առաջին պահին մենք զարմացած էինք, մինչև նա չբացատրեց մեզ, որ ինքը` որպես անտիկվարային իրերի հավաքող, ուներ Հիսուսի շատ թանկարժեք մի արձան` 1,25 մետր բարձրությամբ, որը նա վաճառել էր մի եկեղեցու: Աշխարհով մեկ կան միլիոնավոր տարբեր պատկերներ, և դրանք բոլորը գարշանք են Աստծու առջև: Իր սրբության մեջ նա դատավճիռ կարդաց բոլոր պատկերների երկրպագուներին. «Անիծյալ է այն մարդը, որ փորված կամ ձուլածո կուռք շինի Եհովայի առաջին պիղծ արվեստավորի ձեռագործ, և մի ծածուկ տեղ դնի. և բոլոր ժողովուրդը պատասխանեն և ասեն. Ամեն» (Երկ. Օրինաց 27:15): Մարդիկ ապաստարան չեն փնտրում Նրա մոտ, որտեղ միայն Նա կարող է օգնել, այլ փորձում են օգնություն ստանալ կողմնակի ճանապարհներով, տարբեր, իբր թե օգնող միջոցներով: Այն հարցին, թե որն է պատվիրաններից առաջինը, Հիսուսը պատասխանեց. «Ամեն պատվիրանքներից առաջինը սա է. Լսիր, Իսրայել, մեր Տեր Աստվածը մեկ Տեր է: Եվ սիրիր քո Տեր Աստծուն բոլոր սրտիցդ, և բոլոր անձիցդ, և բոլոր մտկիցդ, և բոլոր զորությունիցդ» (Մարկ. 12:29, 30): Այստեղ իսկապես տեղ չի գտնվում Մարիամի, սուրբերի, արձանների, հովանավորների, սրբապատկերների և այլ նման բաների համար: Կարո՞ղ է Մարիամը` որպես մարդ, լսել միլիոնավոր աղոթքներ ամբողջ աշխարհից` չլինելով ամենագետ: Կարո՞ղ է Մարիամը լսել երկնքում, երկրի վրա և քավարանում, չլինելով ամենագո: Ամենագո և ամենակալ միայն Աստված է: Արդյո՞ք ուխտագնացության այդ բոլոր վայրերը, որ երկրում էլ որ գտնվեն, գարշանք չեն Աստծու առաջ և այդ պատճառով էլ արատավոր են: Այսպես է ասում Տերը. «Ինձ որոնեք և կապրեք: Բայց Բեթելը մի որոնեք, և Գաղգաղան մի մտնեք, և Բերսաբեեն մի գնաք, որովհետև Գաղգաղա անպատճառ գերի պիտի գնա, և Բեթելը պիտի ոչնչանա: Տիրոջը որոնեցեք և կապրիք» (Ամովս 5:4–6): Այսօր այդ խոսքերը պետք է որ հնչեին այսպես. «Փնտրեք Ինձ, ասում է Տերը: Այն ժամանակ դուք կապրեք: Մի՛ գնացեք Լուրդ և Ֆատիմա, ոչ  Չենստոհով և ոչ էլ Ալտյոթինգ, և այլն, և այլն, այլ եկեք Ինձ մոտ, որպեսզի իրականում ստանաք հավիտենական կյանք»: Ով փնտրում է Աստծուն, նա կարող է գտնել Նրան այնտեղ, որտեղ որ ինքը գտնվում է, որովհետև Աստված ամենուրեք է: Վիտորիո Մեսորին մեջբերում է անում գերմանական կարդինալ Յոզեֆ Ռատցինգերից. «Եվ նույն այդ Հովհաննես Պողոս II–ը մայիսի 13–ի մահափորձից վիրավորվելուց հետո` պորտուգալական վայրում Հայտնությ ան առաջին տարեդարձին մեկնեց ուխտագնացական ճանապարհորդության Ֆատիմա` շնորհակալություն հայտնելու Մարիամին, որի ձեռքը հրաշագործ կերպով շեղել էր կրակոցը»²²: Նույն այդ կարդինալ Ռատցինգերը հայտնում է, որ եկեղեցին հռչակել է մարիամական դոգմաները հետևյալ հերթականությամբ. «...սկզբում անընդհատ պահպանվող կուսությունը և Աստվածամայրությունը, իսկ հետո` հասունանալու և մտորումի երկար ժամանակից հետո, ժառանգական մեղքին անմասնակից լինելը և Մարիամի մարմնով համբարձվելը երկնային փառքի մեջ»: Դրան հետևում է հրեշավոր մի դարձվածք. «Այս դոգմաները պահպանում են սկզբնական հավատքը առ Քրիստոս` որպես ճշմարիտ Աստծու և ճշմարիտ մարդու»²³: Սրա հետ ոչ մի կերպ հնարավոր չէ համաձայնվել: Այդ չորս դոգմաները, այնպես, ինչպես և մյուսները, ոչ մի աստվածաշնչյան հիմք չունեն: Աստվածաշնչյան ճշմարտությունները կյանք են մտնում ոչ թե ժողովներում քննարկելու արդյունքում կամ քվեարկության միջոցով, այլ Աստծու կողմից կանչված այրերը Տիրոջ անվան մեջ հռչակում են, թե ինչին պետք է հավատալ և ինչ սովորեցնել: Այստեղ ամեն վճռականությամբ պետք է պարոն Ռատցինգերի ուշադրությունը դարձնել նրա սեփական արտահայտությանը. «Սակայն ինքնըստինքյան հասկանալի է, որ ճշմարտությունը չի կարող ստացվել քվեարկության միջոցով: Ամեն մի արտահայտություն կամ ճշմարիտ է, կամ ոչ: Ճշմարտությունը կարելի է գտնել միայն, բայց ոչ ստեղծել»²⁴: Եվ այսպես, ի՞նչ են ներկայացնում իրենցից մուտք գործած դոգմաները, սովորույթները և ավանդույթները: Դրանք ճշմարի՞տ են, թե՞ ոչ ճշմարիտ: Դրանք առաջացել են, ինչպես ասել է ինքը` կարդինալ Ռատցինգերը, երկար հասունացումից և մտորումից հետո, հետևաբար, դա սկզբնական ճշմարտություն չէ, այլ նրանք կազմված են ենթադրությունների հիման վրա: Անցած շատ տարիները վկայում են այդ մասին: Որեմն որտե՞ղ է  ճշմարտությունը, որը պետք է գտնել: Հայտնի է, որ Աստծու Խոսքում և ուրիշ ոչ մի տեղ: Աստվածաշնչով հավատացող քրիստոնյան պատկանում է կենդանի Աստծու Եկեղեցուն` «առաքյալների և մարգարեների հիմքի վրա շինված, որի անկյունի գլուխը Հիսուս Քրիստոսն է» (Եփ. 2:20): Այն, ինչ մտցրել են պապերը բազում տարիների ընթացքում, չի համապատասխանում Աստվածաշնչին և, հետևաբար, առաքելական չէ: Ինչո՞ւ Պետրոսը, Հակոբոսը և Հովհաննեսը չներկայացրին Մարիամին յուրահատուկ ձևով: Չէ՞ որ այն ժամանակ դեռ ամեն ինչ այնքան թարմ էր և կենդանի հիշողություններում: Աստվածաբանության մեջ տեղի ունեցավ անցում քրիստոսաբանությունից մարիամաբանության: Արդեն լրիվ բացահայտ անց էին կացվում մարիամական համաժողովներ, որոնցում իրականում ամեն ինչ պտտվում էր Մարիամի շուրջ: Քրիստոսը միայն թռուցիկ հիշատակվում էր առիթի դեպքում: «Պապը պահանջում էր նորոգել Մարիամի պաշտամունքը, որը Աստվածաշնչով կատարված, եռամիասնության և քրիստոսաբանության ուսմունքով կնքված, առանց ոչ մի կրճատումների ուշադրության է արժանացնում այլահավատներին և համաձայնեցվում է համապատասխան ժամանակի և մշակույթի արտահայտման ձևերի»²⁵: Ի՞նչ պետք է ասի Աստվածաշնչով հավատացող քրիստոնյան ի պատասխան այս ոչաստվածաշնչյան մոլորումներին, որոնք հանգեցնում են Աստծուն հայհոյանքի` կոչ անելով Մարիամի պաշտամունքին և երկրպագությանը: Հովհաննես առաքյալը դիմել է ճշմարիտ հավատացյալներին շատ կարևոր խոսքով, որը ուժի մեջ է բոլոր ժամանակներում. «Չգրեցի ձեզ իբր թե ճշմարտությունը չգիտեք, այլ թե գիտեք նրան, և թե ամեն ստություն այն ճշմարտությունիցը չէ» (1 Հովհ. 2:21): Հռչակված դոգմաներից ոչ մեկը Ճշմարտության Խոսքից չի առաջացել: Նրանց ծագումը ուրիշ աղբյուրներից է: Ով չի հասնում ճշմարտությանը, Խոսքին, նա ստիպված է նրան փոխարինող փնտրել: Եվ ով չի վստահում Աստծուն, նա պապի նման, երթևեկում է իր համախոհների ամբոխի միջով զրահապատ «պապամոբիլով»: Ներքևում թվարկված են որոշակի դրույթներ մտցնելու թվականները (ոչ միշտ ճշգրիտ հաստատված): Դրանք չկային սկզբնական քրիստոնեության մեջ և անվանված են առանց հետագա բացատրությունների²⁶:

320 Ոմանք սկսում են խաչակնքել

320 Մոմեր աստվածապաշտության ժամանակ

375 Սկսվում է հրեշտակների և մեռած սուրբերի փառաբանությունը  

394 Մտցվում է ամենօրյա պատարագը

431 Մարիամի պաշտամունքի սկիզբը

500 Քահանայագործները սկսում են միանման հագուստ կրել:

600 Գրեգոր I–ը լատիներենն է մտցնում Աստծու ծառայության մեջ: Սկսում են կանչել Մարիամին և մեռած սուրբերին

650 Կույս Մարիամի պատվին տոնակատարության սկիզբը

709 Մտցվում է պապի ոտքի համբուրելը

750 Պապի աշխարհիկ իշխանության սկիզբը

788 Մարիամի և մեռած սուրբերի երկրպագությունը խաչի, արձանների, նշխարների և այլնի առջև

850 Ջրի սրբացումը աղով և քահանայական օրհնությամբ (սուրբ ջուր)

890 Հովսեփի` Մարիամի ամուսնու պաշտամունքը

965 Մտցվում է զանգերի սրբագործումը

995 Մտցվում է մեռածներին սուրբ հռչակումը

998 Հաստատվում է ավագ շաբաթի պասը

1079 Կուսակրոնության սկիզբը

1090 Համրիչներով աղոթքի մուտքը

1100 Մտցված է Քրիստոսի մահվան զոհի հասկացությունը պատարագի ժամանակ

1184 Սահմանված է ինկվիզիցիան հերետիկոսների դեմ

1190 Մեղքերի թողության առևտրի սկիզբը

1200 Նշխարքը փոխարինում է հացին հաղորդության ժամանակ 1215 Դոգմա գոյափոխության մասին: Մեղքերի խոստովանություն քահանայի առջև, ոչ պակաս, քան տարին մեկ անգամ

1220 Մտցվում է նշխարքի երկրպագությունը

1227 Զանգերի ղողանջ` նշելու համար, որ քահանան գոյափոխություն է կատարում

1229 Աշխարհականներին արգելվում է Աստվածաշունչ կարդալը 1245 Կարդինալները սկսում են կարմիր կարդինալական գլխարկ կրել  

1264 Մտցվել է Քրիստոսի Մարմնի տոնը

1410 Համայնքի համար գավաթի արգելքը

1439 Քավարանի ուսմունքի ազդարարումը

1478 Ինկվիզիցիայի մուտքը Իսպանիա

1545 Ավանդույթի ընդունումը Սուրբ Գրքին հավասարազոր

1546 Աստվածաշնչում ներգրավվում են ապոկրիֆները (պարականոն գրքերը)

1854 Մարիամի անարատ ծննդի ազդարարումը

1870 Պապի անմեղսալիության ազդարարումը

1925 Կույս Մարիամի մարմնավոր հարատևումը երկնքում

1950 Մարիամի մարմնով համբարձման դոգմայի ազդարարումը

Ամեն մտածող մարդ, անկասկած, կհարցնի իրեն` ի՞նչ իմաստ կարող են ունենալ այսքան մեծ ժամանակվա ընթացքում ազդարարված այս բոլոր գիտական դրույթները: Նոր Կտակարանը ավարտված է: Այդ Կտակարանին հնարավոր չէ որևէ բան ավելացնել: «Մարդկորեն եմ ասում, եղբարք. ապաքեն մի մարդի հաստատված կտակը ոչ ով չի անարգում և ոչ էլ նրա վրա ուրիշ հրաման ավելացնում» (Գաղ. 3:15): Այն, ինչ արգելվում է անել մարդկային կտակի հետ, արված է Աստծու Կտակի հետ և հատկապես հետագա ավելացումների միջոցով: Ո՞ւր է հարգանքը եզրափակիչ ուղերձին. «Եթե մեկը բան ավելացնի նրանց վրա, Աստված կավելացնի նրա վրա այն պատուհասները, որ այս գրքումը գրված են» (Հայտն. 22:18): Տե՛ս նույնպես Առակ. 30:5, 6: