Այժմ մի հայացք գցենք պատմությանը: 482 տարի առաջ 1523 թվականի նոյեմբերի 19–ին վերջին անգամ ընտրվեց գերմանացի պապ՝ Կղեմես VII–ը: Դա Ռեֆորմացիայի ժամանակ էր. 1517 թվականի հոկտեմբերի 31–ին գերմանացի վանական Մարտին Լյութերը փակցրել էր իր 95 թեզիսները Վիտենբերգի ամրոցի եկեղեցու պատերին: Ով որ իրեն նեղություն տա ուշադրությամբ կարդալու համար, կգա այն նույն համոզմանը, որն ունեցել են շատ մեկնաբաններ, այսինքն, որ ամեն անգամ նա հասել է նպատակին: 1518 թվականին Մարտին Լյութերը մերժեց հրաժարվել իր խոսքերից և 1520 թվականին հրատարակեց իր հիմնական ռեֆորմատորական աշխատությունները: 1521 թվականի հունվարի երեքին նա բանադրանքի ենթարկվեց պապի կողմից: 1522 թվականին լույս տեսավ Նոր Կտակարանը Մարտին Լյութերի թարգմանությամբ: Միաժամանակ շվեյցարացի աստվածաբան Ուլրիխ Ցվինգլին 1522 թվականին շարադրել և հրատարակել էր իր ռեֆորմատորական աշխատությունները՝ որպես ամբողջական ծրագիր: Ռեֆորմացիայի պոռթկման արդյունքում Գերմանիան, Եվրոպան և քրիստոնեական աշխարհը բաժանվեցին երկու ճամբարի. կաթոլիկ եկեղեցին, որն ընդունակ չէր ընդունելու ռեֆորմացիան, մնաց իշխող դիրքում, մինչդեռ ավետարանական եկեղեցիները ճանապարհ բացեցին մյուս արթնությունների համար, որոնք շարունակվում են մինչև այսօր, հատկապես անկախ համայնքներում: Դժբախտաբար Հռոմի եկեղեցուց դուրս եկած բողոքական եկեղեցիները իրենց հետ վերցրեցին Երրորդության և եռամիասնական մկրտության ոչ սուրբգրային հիմնական ուսմունքները: Մինչդեռ հիմա, միայն հոգեգալստական արթնությունից հետո սկսվեց անցում սկզբնական Եկեղեցու վիճակին, որը հստակ դարձավ Ուիլյամ Բրանհամի առանձնահատուկ ծառայության միջոցով, որը գերբնական կերպով հաստատվել էր Աստծո կողմից: Այժմ բաց թողնենք մի քանի հարյուրամյակ և հասնենք արևելքի և արևմուտքի միջև քաղաքական բաժանմանը: Երկրորդ համաշխարհային պատերազմից հետո Գերմանիան, եվրոպական մայրցամաքը և աշխարհը բաժանվեցին: Պատերազմական սերնդին պատկանողները ապրել են այդ բաժանման ցավն ու հետևանքները: Բայց մենք էլ տեսել ենք այդ քաղաքական բաժանման ավարտը, երբ 1989 թվականի նոյեմբերի 9–ին Բեռլինում բացվեցին Բրանդենբուրգյան դարպասները: Դրան նախորդել էին Լեխ Վալեսայի գլխավորած «Սոլիդարնոստ» կաթոլիկ արհմիության ցույցերը Լեհաստանի Գդանսկ քաղաքի նավաշինարանում: Ըստ «Տնտեսական նորություններ N1/2005» ամսագրում Բերնարդ Այբիսբերգերի գրած հոդվածի Վատիկանն էր նրանց աջակցում միլիոնավոր դոլարներով: Երկուշաբթի օրվա բողոքական ցույցերը արևելյան Գերմանիայի քաղաքներում ի վերջո հասան հաջողության: Այժմ տեսնում ենք, թե ինչպես քաղաքական բաժանմանը հաջորդեց կրոնական բաժանումը: Բոլորը գիտեն, որ Հովհաննես Պողոս II պապը, ինչպես ասում են «նախախնամությամբ առաջնորդվել» էր համաշխարհային կոմունիզմը տապալելու և, ինչպես Լեխ Վալեսան է ասում, «ռուսական արջի ատամները կոտրելու» համար: Բենեդիկտոս XVI պապին շատ բան չի մնում անելու, որ դուստր–եկեղեցիները վերադառնան մայր–եկեղեցու գիրկը: Նույնիսկ աշխարհի բոլոր կրոնները ոչ միայն նայում են Հռոմին, այլև գալիս են Հռոմ և ուզում են ներգրավվել ժողովուրդների այդ համաշխարհային համայնքում, որում բոլոր մշակույթներն ու կրոնները տեղ են գտնում: Ինչպես քաղաքական, այնպես էլ կրոնական բաժանումը հաղթահարված է: Այլևս ոչ ոք չի հիշում, որ Բենեդիկտոս XV պապը դեռևս 1915 թվականին ավետարանական ամբիոնները համարում էր «ժանտախտի բռնկումներ»: Այժմ միության կա բազմազանության մեջ, և բազմազանություն՝ միության մեջ: Ռեֆորմատոր Մարտին Լյութերը գերմանացի էր, որի միջոցով ազատ քարոզչությունը բերվեց ժողովրդի մեջ, և Աստծո Խոսքը հայտնվեց մարդկանց ձեռքերում և սրտերում: Այժմ նորից մի գերմանացի է, որ հրավիրում է Ռեֆորմացիայից դուրս եկած բոլոր եկեղեցիներին վերադառնալ Հռոմի եկեղեցի, որը ընդունում է նրանց, որպեսզի, ինչպես նա ասաց իր պաշտոնը ստանձնելու օրը՝ 2005 թվականի ապրիլի 24–ին, «լինի մեկ հոտ և մեկ հովիվ»: Մինչդեռ կան մարդիկ, որոնց խղճմտանքը նրանց զգուշացնում է և պատվիրում «քննություն» կատարելու: Քանի դեռ խոսքի ազատությունը կա, պետք է մեզ իրավունք տանք հարցնելու, թե եկեղեցու պատմության ընթացքում աստվածաշնչային զարգացումներ են եղել, թե երրորդ դարից սկսած սկսել և շարունակվել են լիովին հակաաստվածաշնչյան ավանդույթներ: Նորից սուր լեզուները հարցնում են, թե արդյոք ծիրանի հագած կրոնավորները Մայր–եկեղեցու ներկայացուցիչները չեն, որը նկարագրված է որպես «Մեծ Բաբելոն» (Հայտն. 17:1–6): Միայն թե նա Աստծո որդիների և դուստրերի մայրը չէ, այլ դուստր–եկեղեցիների մայրը: Բայց այսօր ո՞վ է անկեղծությամբ տալիս Պիղատոսի հարցը. «Ի՞նչ է ճշմարտությունը», և ո՞վ է պատրաստ կրելու փշե պսակը և լսել կրոնական աշխարհի ծաղրանքը Նրա կողքին, ով ասաց. «Ես նրա համար եմ ծնվել ու աշխարհ եկել, որ ճշմարտության համար վկայեմ. ամեն ոք, ով ճշմարտությունից է, Իմ ձայնը լսում է» (Հովհ. 18:37): Այն ժամանակ Հիսուսին մտրակեցին, ծեծեցին, ծաղրանքով ծիրանի հագցրին և փշե պսակ դրեցին գլխին: Հռոմում բոլոր ծիրանի հագնողները փառքի պսակ են կրել: Հրատապ հարցը սա է՝ «Ի՞նչ է ճշմարտությունը», ոչ թե կրոնական ճշմարտությունը, եկեղեցու ճշմարտությունը, հրեական, քրիստոնեական ճշմարտությունը, այլ հավիտյան մնացող Աստծո Խոսքի միակ Ճշմարտությունը: Մենք պետք է անկեղծորեն փնտրենք այն միակ ճանապարհը, որն իրոք տանում է Կյանքին, և դրա համար միայն մեկ ուղեցույց ունենք, որը ցույց է տալիս սուրբգրային ճանապարհը: Ինչպես ասում են՝ «Բոլոր ճանապարհները տանում են Հռոմ, բայց միայն մեկ ճանապարհ է դուրս բերում այնտեղից»: Իրականում սա լինելու թե չլինելու հարց է՝ հավիտենական կյանքի հարց: Ի՞նչ է ճշմարտությունը, ի՞նչ է խաբեությունը: Միայն Մեկը կարող էր ասել. «Ես եմ ճանապարհը, ճշմարտությունը և կյանքը, ոչ ոք Հոր մոտ չի գալիս, եթե ոչ ինձանով» (Հովհ. 14:6): Մեր Տիրոջ այս խոսքերը հակասում են այս կաթոլիկ հավակնությանը. «Աստված Հայր է միայն նրան, ում համար եկեղեցին մայր է»: Ոչ մի դեպքում չպետք է դիպչել պապի կամ կաթոլիկ եկեղեցու կամ որևէ այլ եկեղեցու արժանապատվությանը: Բայց անհրաժեշտ է, որ մեր հայացքներն ուղղվեն Սուրբ Գրքին, որպեսզի պատասխան ստանանք Հիսուս Քրիստոսի Եկեղեցուն վերաբերող բոլոր հարցերի վերաբերյալ: Նաև այս ժամի պատվիրանն է խորությամբ նայել եկեղեցու պատմությանը: Ընդհանուր առմամբ աշխարհը բաժանված է տասներկու հիմնական կրոնների, որոնց ներկայացուցիչները 2002 թվականի հունվարի 24–ին հետևեցին Հովհաննես Պողոս II պապի հրավերին՝ գնալ ուխտագնացության վայրը Իտալիայի Ասիզում: Ամենահայտնի վեց կրոններն են՝ հուդայականությունը, քրիստոնեությունը, իսլամը, տաոիզմը, բուդդիզմը, հինդուիզմը: Գոյություն ունեն նաև ազգային և ցեղային կրոններ: Մարդկանց արժանապատվությունը անձեռնմխելի է, անկախ նրանից, թե որ ռասային կամ կրոնին են պատկանում: Յուրաքանչյուրն իրավունք ունի ազատորեն որոշում ընդունելու: Նաև հասկանալի է, որ երկրի վրա ապրող բոլոր մարդիկ համոզված են իրենց կրոնի կամ աշխարհայացքի ճշմարտացիության մեջ: Բայց դա ոչ ոքի լիակատար վստահություն չի տալիս, որ իրենց կրոնը ճշմարիտ է: Ամեն բան պետք է քննվի վերից: Միայն այն, ինչ Աստծուց է, տանում է Նրա մոտ: Որպես միսիոներ 40 տարի շարունակ ամեն ամիս ճամփորդել և քարոզել եմ 130–ից ավելի երկրներում, և այսպիսով ծանոթացել եմ այնտեղ եղող կրոններին: Յուրաքանչյուր կրոնին պակասում է վերջնական նպատակը, ճշմարիտ բացարձակ հիմքը, Աստծո կնիքը: Մենք կարիք ունենք այնպիսի բանի, որը վեր է ամեն կասկածից, ամեն հասկացողությունից և հաստատված է Աստծո կողմից: Բազմաթիվ կրոններ ժամանակավոր խնամք են տանում հոգիների համար, եթե նույնիսկ խոսում են հանդերձյալ կյանքի կամ դրախտի մասին: Բայց ուշադիր քննելով տեսնում ենք, որ դրանք կիրառելի են միայն այս անցողիկ կյանքի համար և միաժամանակ իսկական խոչընդոտ են մեր և Աստծո միջև: Ամեն փիլիսոփայություն կամ աշխարհայացք, որ մեր մեջ արթնացնում է հանդերձյալ կյանքի հույս, բայց չի օգնում մեզ հաղորդակցություն ունենալ Հավիտենականի հետ, տանում է մեծ հիասթափության և ծանր հետևանքների: Մենք միշտ հասնում ենք այն կետին, երբ վերջին հարցերը անպատասխան են մնում: Մահացածների իրական ճակատագիրը մեզ համար ծածկված է: Մեզ կարող է ճշմարիտ պատասխան տալ միայն Նա, ով մեռավ և հարություն առավ: Նա սովորեցրեց Իր աշակերտներին Իր հարությունից հետո 40 օրվա ընթացքում, և նրանք դարձան Նրա ճշմարիտ վկաները: Բոլոր ժամանակավոր բաները, նույնիսկ եթե կրոնական են, սահմանափակումներ ունեն: Հավիտենության մուտքի իրավունքը ինքնաբերաբար չենք ստանում աշխարհ գալու ժամանակ: Մինչև Աստծո և հավիտենական կյանքի վերաբերյալ գլխավոր գաղափարի մասին մտածելը, պետք է հասկանանք, թե ինչպես Հավիտենականը մտավ ժամանակի մեջ: Այս շարադրանքում չենք կարող քննարկել բազմաթիվ կրոններն ու նրանց հավատքի կանոնները, ոչ էլ այն, ինչ թողել են այս աշխարհի փիլիսոփաները: Ի՞նչ օգուտ, օրինակ, այն հավատքից, որ մեդիտացիայի և վերամարմնավորման միջոցով մարդը հասնում է մաքրման գործընթացի ավարտին, անգոյության վիճակին՝ նիրվանային: Ի՞նչ է մեզ բերում էվոլուցիայի տեսությունը, որն անտեսում է արարչագործության իրականությունը: Մտածող մարդիկ, որոնք նայում են ժամանակի սահմաններից այն կողմ, հետաքրքրվում են միայն ապացուցված փաստերով, որոնք վեր են մարդկային հասկացողությունից: Բոլորը պետք է ընդունեն, որ արարչագործության վեհությունը կենդանի իրականություն է, որի մեջ բոլորս շարժվում ենք: Թե՛ կյանքը, թե՛ մահը, որն, անկասկած, հասնելու է յուրաքանչյուրին, փաստեր են: Կան բաներ, որոնք անհասանելի են մեր տրամաբանությանը, բայց հաստատապես կան: Մինչդեռ կարևոր է իմանալ, որ մարդը ներքին խղճմտանքով օժտված էակ է, և հոգի ունենալով՝ սահմանված է իր Արարչի հետ հաղորդակցություն ունենալու: Առաջին մարդիկ անհնազանդության և մեղքի պատճառով կորցրին կենդանի Աստծո հետ հաղորդակցությունը, հետևաբար մենք էլ կորցրինք այդ նրանց հետ: Մինչդեռ Աստված Ինքը Իր գթությամբ փրկագնման գործի միջոցով ողորմություն արեց մեզ և մեզ հաշտեցրեց Իր հետ Հիսուս Քրիստոսի միջոցով (2 Կորնթ. 5:28): Այստեղ են վերջանում բոլոր կրոններն ու փիլիսոփայությունները, այստեղ են բաժանվում հոգիները և սկսվում է կենդանի հավատքը կենդանի Աստծո հանդեպ: Այս կարճ շարադրանքն ուղղված է ողջ երկրի վրա ապրող բարի կամք ունեցող մարդկանց: Երկնքի Աստվածը կարող է ունենալ միայն մեկ հավիտենական ծրագիր, որն ուզում է ցույց տալ բոլոր կրոններին և մշակույթներին պատկանող յուրաքանչյուր մարդու: Նա մի Աստված է, որը ժամանակների սկզբից ի վեր փափագում է հաղորդակցություն ունենալ մարդկանց հետ: Եվ միայն, ով հավիտենական կյանք է ստացել, կարող է հավիտյան ապրել: Միակ գիրքը երկրի վրա, որն իրավացիորեն կոչվում է Սուրբ Գիրք և Աստծո Խոսք, միակ գիրքը, որը պարզաբանումներ է տալիս կարևոր հարցերի վերաբերյալ, Աստվածաշունչն է: Վերջնական կարծիքն այն է, որ միայն Մեկն է սուրբ, այսինքն՝ Աստված, և այն ամենը, ինչ գալիս է Նրանից: Միայն Աստվածաշունչն է վկայում Նրա մասին, որ կա հավիտյանս հավիտենից, և Նա բացահայտվում է միայն Իր Խոսքի միջոցով: Ո՛չ Բաբելոնի, ո՛չ էլ Երուսաղեմի Թալմուդում չենք գտնում Աստծո Խոսքը Իր սկզբնական ձևով, այլ միայն Թորայի վերաբերյալ ռաբբիների զանազան մեկնությունները: Ղուրանի 114 սուրահներում զուր են փնտրում համապատասխանություն Աստվածաշնչի հետ: Մուհամեդը, որ կարդալ չգիտեր, հիշողությամբ էր մեջբերում հատվածներ Հին և Նոր Կտակարաններից, որոնցից ոչ մեկը, ցավոք, չէր համապատասխանում Սուրբ Գրքին: Ուրեմն երկրի վրա ոչ մի մարդ չի կարող հույսը դնել այդ գրքի վրա: Բացի այդ, «Ալլահ» բառը ոչ մի անգամ չի հանդիպում Աստվածաշնչում, իսկ «Էլոհիմ» բառը հանդիպում է ավելի քան վեց հազար անգամ: Մուսուլմանական երկրներում Աստվածաշնչերի մեջ «Էլոհիմ» բառը փոխարինված է «Ալլահ» բառով: Աստված ամեն ինչ նախօրոք հայտնել է Սուրբ Գրքում և իրականացրել է ժամանակի ընթացքում: Հին Կտակարանն ամբողջական է և վերջանում է Մաղաքիա մարգարեի գրքով, Նոր Կտակարանը նույնպես ամբողջական է և վերջանում է Հայտնության գրքով՝ Հիսուս Քրիստոսի հայտնությամբ: Կա երկու Կտակարան, որոնք կատարյալ ներդաշնակություն են կազմում, որոնցում ոչինչ չի կարելի փոխել կամ ավելացնել: Աստված Ինքը Աստվածաշնչի վերջին գլխում դատաստան է հռչակել բոլոր նրանց նկատմամբ, ովքեր ինչ–որ բան են ավելացնում Իր Խոսքին: Ուրեմն եթե ինչ–որ մեկը գալիս է վեց հարյուր տարի անց և ասում է, որ անմիջապես Գաբրիել հրեշտակապետից հայտնություններ է ստացել, որոնք չեն համապատասխանում Աստծո Խոսքին, ուրեմն պետք է հիշենք այս նախազգուշացման մասին. «Բայց եթե մենք էլ կամ երկնքից մի ուրիշ հրեշտակ նրանից տարբեր բան ավետարանի, քան մենք ձեզ ավետարանեցինք, նզովված լինի» (Գաղատ. 1:8): Մի՞թե կարող ենք հետագայում ինչ–որ բան ավելացնել այն բանին, ինչ մեզ թողել են Աստծո մարգարեները և Հիսուս Քրիստոսի առաքյալները: Նրանք հրատարակել են Աստծո փրկության ողջ ծրագիրը և մեզ ցույց են տվել դրա իրականացումը մինչև վերջ: Ո՞վ է այն մարդը, որն ինքն իրեն իրավունք է տալիս ուղղելու Աստծուն: Մեր Տիրոջ և Փրկչի հարության միջոցով ապացուցվեց, որ Նա միայն մարդ չէր, այլ Տերն Ինքը, ով հաղթել էր մահին, որը հասնում է ողջ մարդկության վրա: Միշտ պետք է ուշադրություն դարձնել հետևյալ փաստին՝ Իր հարությունից հետո Տեր Հիսուսը Ղուկ. 24:44,45 համարներում շեշտեց, որ ամեն բան կատարվեց այնպես, ինչպես գրված էր Իր մասին Մովսեսի օրենքում, մարգարեների գրքերում և սաղմոսներում: Նրանում և Նրա միջոցով ունենք աստվածային հավաստիացումն այն բանի, որ այն ամենը, ինչ Աստված հաղորդել էր Հին Կտակարանում Նրա առաջին գալստի վերաբերյալ, իրականացավ: Նույն կերպ Նոր Կտակարանի Եկեղեցու հիմնվելուց ի վեր իրականացավ այն, ինչ խոստացել էր Իրեն պատկանողներին: Նույնը հիմա՝ վերջին ժամանակներում վերաբերում է նախօրոք հաղորդված իրադարձություններին, մինչև Հիսուս Քրիստոսի վերադարձը, մինչև, որ ժամանակը կմտնի հավիտենություն: Միայն այն դեպքում, եթե խոստումներ կան Սուրբ Գրքում, կա նաև իրականացում: Հարուցյալ Տերն այն ժամանակ բացեց Իր աշակերտների միտքը, որ ամբողջությամբ հասկանան Սուրբ Գիրքը: Հիմա էլ Նա նույնն է անում: Ուրիշ հայտնությունների ոչ մի անհրաժեշտություն չկա: Ոչ էլ որևէ խոստում կա դրանց համար: Փրկագնման գործը կատարվել է: Նորկտակարանյան եկեղեցին կյանքի է կոչվել գերբնական ձևով, Սուրբ Հոգու հեղման միջոցով, և այն ժամանակվանից բոլոր ծառայությունները և պարգևները առկա են Տիրոջ եկեղեցում: Ոչ էլ անհրաժեշտ էր չորրորդ դարում հռոմեական կայսրությունում հիմնել աշխարհիկ իշխանությամբ «պետական եկեղեցի»: Դա միայն քաղաքական որոշում էր: Ոչ էլ անհրաժեշտ էր յոթերորդ դարում հիմնել իսլամական կրոնը: Դա նույնպես քաղաքական, աշխարհիկ որոշում էր: Նախ հրեաները, հետո քրիստոնյաները, հետո էլ արաբները, որոնք բոլորն էլ վկայակոչում էին Աբրահամին, չկարողացան միանալ Աստծո շնորհաց գործին՝ Նրա փրկության ծրագրի համաձայն: Նաև ոչ մի անհրաժեշտություն չկար տիեզերաժողովներ անցկացնելու, նոր ուսմունքներ ստեղծելու և նոր դոգմաներ հիմնելու համար: Դրանով ամեն անգամ Աստծո Խոսքը անարգվում է (Մարկ. 7:9): Աստված արդեն ամեն ինչ ասել և բացահայտել էր: Նա Եկեղեցու համար հաստատել էր ամեն վարդապետություն և կիրառություն: Նոր Կտակարանը վաղուց հաստատված էր: Ոչ մի կարիք չկար աշխարհիկ իշխանությամբ ստիպելու մարդկանց ընդունելու իսլամը: Այն, ինչ մարդու կողմից է արվում, ոչ մի կապ չունի Աստծո կամքի հետ: Աստված պատասխանատու է միայն Իր խոստումների համար: Աստծո թագավորությունում ամեն բան պետք է կատարվի Նրա հաստատված կամքի համաձայն: